Szanowni Państwo!
Jak zapewne wiadomo większości z nas na terenie położonym obok cmentarza żydowskiego przy ul. Konopnickiej znaleziono ludzkie kości. Można powiedzieć z dużym prawdopodobieństwem, że szczątki te należały do pochowanych tam Żydów. Potwierdzało by to przypuszczenia, że w tym miejscu była dalsza część cmentarza. Odkrycie to zostało przyjęte chyba przez wszystkich ze smutkiem, gdyż teren ten był przez wiele lat używany przez państwowe przedsiębiorstwo. Wszyscy są zgodni, że ten trudny i bolesny problem należy rozwiązać tak, aby ludzkie szczątki spoczywały w należytym szacunku i spokoju.
Znalazła się jednak osoba (może kilka osób), które tą bolesną sytuację zechcieli wykorzystać dla osiągnięcia swoich niezbyt czystych celów. Całą tą bardzo smutną historię przedstawiali mediom i Biłgorajskim Żydom z Izraela i USA w następujący sposób. „Podczas gdy Żyd Szmulik Atzmon zostawał honorowym obywatelem miasta, kości jego przodków walały się po ziemi. Skandal, że miasto pozwala na prace na terenie domniemanego cmentarza”. Nękali nawet telefonami wspomnianego Szmulika Atzmona, aby zrzekł się honorowego obywatelstwa. Te nieodpowiedzialne działania postawiły nasze miasto w bardzo niekorzystnym świetle.
Tymczasem, oprócz faktów takich jak to, że prywatny właściciel terenu podczas prac porządkowych wykopał ludzkie kości, reszta sugestii mija się z prawdą.
Fakty poparte dokumentami mają się tak.
1.
Cmentarz w Biłgoraju przy ul. Konopnickiej został uporządkowany w latach 1986-87. Zostało to dokonane dzięki staraniom Związku Gmin Żydowskich oraz ówczesnego Naczelnika Miasta Ryszarda Niespodziewańskiego oraz urodzonego w Biłgoraju Arta Lumera. W latach 1986-89 (czyli jeszcze za czasów komunistycznych) był odwiedzany przez delegacje Żydów z USA i Izraela. W 2004 cmentarz odwiedził syn Arta Lumera – Joseph.
2.
Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce wystąpił w dniu 19 marca 2002 z wnioskiem do Komisji Regulacyjnej do spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Warszawie o wszczęcie postępowania regulacyjnego w odniesieniu do powyższego cmentarza. Wniosek obejmował teren o powierzchni 0,12 hektara. Jest to mniej niż faktyczny obszar ogrodzonej części cmentarza. Gmina nie wystąpiła o przekazanie części cmentarza poza istniejącym ogrodzeniem, czyli tej na której odnaleziono kości.
Na dowód własności Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich dołączył fragment spisu cmentarz Żydowskich opracowanych przy konsultacji z Naczelnym Rabinem Polski oraz fragment pisma Urzędu Wojewódzkiego w Zamościu z 1991 r., dotyczącego stanu cmentarzy.
3.
Zarządzeniem z dnia 15 listopada 2003 r., Komisji Regulacyjnej ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce zostało wszczęte postępowanie w przedmiocie przekazania na rzecz Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich cmentarza przy ul. Konopnickiej.
4.
Na podstawie decyzji Wojewody Lubelskiego z dnia 20 września 2004 r., nieruchomość została przekazana na własność Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce. Powierzchnia zwróconej nieruchomości została zwiększona z wnioskowanych przez Gminę 0,12 hektara do 0,2592 hektara, czyli dokładnie całość ogrodzonej części cmentarza. Gmina nie zabiegała o więcej i nie przedstawiła żadnych dowodów na to, że na pozostałym terenie był cmentarz.
Niezamierzony zapewne błąd popełniony przez Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich zapoczątkował szereg niekorzystnych wydarzeń, które skutkowały tym smutnym odkryciem.
Istnieje jeszcze kilka dodatkowych faktów, które świadczą o tym, że osoby najwłaściwsze do tego, aby wiedzieć o błędzie taką informację posiadały.
1. Plac, na którym przypuszczamy że był dalszą częścią cmentarza był w posiadaniu państwowej firmy, która nazywała się Biłgorajskie Przedsiębiorstwo Budowlana. To przedsiębiorstwo zbankrutowało. Syndyk masy upadłościowej sprzedał teren na którym znaleziono kości w drodze przetargu w 2002 r. W ewidencji gruntów od dnia 4 grudnia 2002 r., właścicielem jest firma prywatna.
2. Członek stowarzyszenia singerowskiego Zuzanna Brzozowska pisała pracę magisterską na temat Żydowskich cmentarzy. Są tam dane na temat cmentarza w Biłgoraju. Kopie pracy przesłała do Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Fundacja powinna zatem posiadać wiedzę, że teren cmentarza obecnego może być tylko częścią cmentarza faktycznego. Prawdopodobnie jednak ogrom zadań jakie wykonuje fundacja spowodował przeoczenie tego faktu.
3. Naczelny Rabin Polski napisał pismo do Burmistrza, z którego wynika że prowadzi rozmowy z właścicielem placu i myślę, że dojdą do porozumienia. Rabin również chce spotkać się z Burmistrzem, celem omówienia sytuacji i rozwiązania tej bolesnej sprawy.
4. Biłgorajscy Żydzi z Izraela (w tym honorowy obywatel miasta Szmulik Atzmon) zareagowali na bolesną dla nas wszystkich sytuację z należytym zrozumieniem. Prosili o przedstawienie faktów i jednoznacznie potępili przedstawienie Biłgoraja w tak niekorzystnym świetle.
Obecnie sytuacja przedstawia się następująco.
- Firma, która jest właścicielem placu, po odkryciu kości podczas prac porządkowych zaprzestała wykonywania jakichkolwiek czynności. Oświadczyła, że nie zamierza budować czegokolwiek na tym terenie.
- Rada Miasta przystąpiła do zmiany planu zagospodarowania na tym terenie.
Załączniki, o których mowa w niniejszym opracowaniu oraz stosownie mapy znajdują się na zakładce „galeria” -
Mam nadzieję, że przedstawione fakty pozwolą Państwu wyrobić sobie niezależne stanowisko w tej smutnej dla nas sprawie. Natomiast nasze wspólne działania Biłgorajan zamieszkałych w Polsce oraz Biłgorajskich Żydów zamieszkałych na całym świecie pozwolą na pokazanie, że nasze miasto zawsze radziło sobie i radzi w trudnych chwilach, a nasza Biłgorajska solidarność może być wzorem dla innych.
